सेल्फी / किल्फी

व्हिवा लोकसत्ता 

नार्सिसस ग्रीक होता. तो अतिशय देखणा होता. एके दिवशी त्यानं तळ्यात आपलं प्रतिबिंब पाहिलं आणि त्याची तहान भूक हरवली. तो स्वत:च्याच प्रेमात पडला आणि आपलं प्रतिबिंब आयुष्यभर निरखत राहिला.

सेल्फी काढणारे असे अनेक नार्सिसस आपल्या आजूबाजूला दिसतात. आपण कसे दिसतो हे पाहायला आवडतं आपल्याला. कुठलाही ग्रुप फोटो पहिला की आपण पहिल्यांदा स्वतःला शोधतो. पूर्वी फोटो काढायला कुणी तयार व्हायचं नाही कारण जी व्यक्ती फोटो काढायची ती यायचीच नाही फोटोत. पण आता सेल्फीनं ही अडचण सोडवलीये. आता कुठल्याही निवांत एकांत ठिकाणी आपला आपल्याला सहज फोटो घेता येतो, वेगवेगळ्या पोझेसमध्ये, मूडमध्ये, रोमॅन्टिक अवस्थेत! ‘अ पिक्चर स्पीक्स लाऊडर दॅन अ  थाऊजंड वर्डस’ असं म्हणतात. त्यामुळे अनेक जण आपल्याला काय वाटतंय हे लिहिण्याऐवजी सेल्फी पोस्ट करतात. स्वतःचं प्रमोशन करण्यासाठी सेलिब्रिटीज सेल्फी चा सर्रास वापर करतात. कॉन्फिडन्स, सेल्फ एस्टीम अशा गोष्टींशीही सेल्फीचा संबंध जोडला गेलाय.

आणखीही काही कारणं असतात सेल्फी काढायला. खूप जणांना फिरायला आवडतं, वेगवेगळ्या जागा, निरनिराळे देश पाहायला आवडतात. त-हेत-हेचे पदार्थ चाखायला आवडतात. त्या आठवणी जपायला ही आवडतं. म्हणून ते सेल्फी काढतात. पण फक्त मेमरी जपणं इतकाच उद्देश असतो का त्यात? नाही खरंतर. आपण कुठे कुठे गेलो होतो हे इतरांनाही सांगायचं असतं. त्याशिवाय कुठे चैन पडते आपल्याला? सोशल मिडियावर लाईक्स मिळाल्याशिवाय उपयोग काय सेल्फीचा, हो ना? मग त्यासाठी बॅकग्राउंड फार महत्त्वाची ठरते. मागचा सीनिक व्ह्यू, किंवा आयफेल टॉवर किंवा लंडन ब्रिज दिसायलाच हवा ना? समजा फेसबुक, व्हॉट्सअॅप, ट्विटर, इंस्टाग्राम अशा सोशल नेटवर्किंग साईट्स नसत्या तर? सेल्फीची क्रेझ तितकीच राहिली असती का?

मग असा स्पेशल व्ह्यू शोधता शोधता अतिरेक होतो काहीवेळा. कुठल्याही टोकाला जायची, धोकादायक जागांपर्यंत पोचायची तरुणांची तयारी असते त्यासाठी.  काही वेळा जीवावर बेततं. सेल्फी काढताना जीव गमावण्याच्या कारणांची ही यादी पहिली तर विश्वास बसत नाही. उंचावरून खाली कोसळणे किंवा पाण्यात बुडणे ही नेहमी सापडणारी कारणं. कुठल्यातरी इमारतीच्या किंवा कड्याच्या अगदी काठावर जाऊन सेल्फी काढण्याच्या नादात सुरक्षिततेचं भान सुटतं. कधी ट्रेनच्या वरती उभं राहून फोटो काढताना वरच्या विजेच्या वायरचा शॉक बसून जीव जातो. धबधब्याच्या, नदीच्या किंवा समुद्राच्या कडेशी उभं राहून फोटो काढणे, बोटीत फोटो काढण्याच्या नादात बोट उलटणे अशा गोष्टींमुळे अनेकजण बुडतात. येणा-या ट्रेनच्या समोर उभं राहून सेल्फी काढण्याची आयडिया ज्याला सुचली असेल तो तर खरोखरच धन्य आहे. जंगली प्राण्याबरोबर फोटो काढताना (अस्वल, साप, बिबट्या वगैरे), ड्रायव्हिंग करताना, इतकंच नव्हे तर कानापाशी रिव्हॉल्व्हर धरून सेल्फी काढताना अचानक गोळी उडूनही माणसं मरण पावलीयेत. त्यावरून ‘किल्फी’ किंवा किलर सेल्फी हा शब्द वापरात आलाय.

अशी धोका घेण्याची सवय मुलांमध्ये आणि तरुणांमध्ये जास्त असल्यानं सेल्फी डेथ्स फिमेल्स पेक्षा यंग मेल्स मध्ये जास्त दिसतात.

अर्थातच हे टाळण्यासाठी अवेअरनेस हवा. पण इतर अनेक गोष्टींप्रमाणे याही बाबतीत आपण टेक्नॉलॉजीच्या मागे आहोत. म्हणजे अगदी लेटेस्ट टेक्नॉलॉजी अव्हेलेबल आहे पण ती हाताळण्याइतकी मॅच्युरिटी कुठेय? मग कायद्याला मध्ये पडावं लागतं. अनेक टुरिस्ट स्पॉट्समध्ये धोकादायक ठिकाणं ‘नो सेल्फी झोन्स’ म्हणून डिक्लेअर केली गेलीयेत.  

नुकताच पंधरा ऑगस्ट झाला. आपण सगळ्यांनी वेगवेगळ्या प्रकारे आपलं देशप्रेम व्यक्त केलं. (तिरंग्याबरोबर सेल्फी काढून मिडिया वर टाकले.) पण तुम्हांला माहितेय का, की काही आकडेवारीनुसार सगळ्यात जास्त सेल्फी डेथ्स आपल्या भारतात होतात? आपला देश अशा गोष्टींमध्ये नको ‘नंबर वन’, नाही का?